Νoam Chomsky: Ο Έλεγχος των Μ.Μ.Ε. - Τα θεαματικά Επιτεύγματα της Προπαγάνδας

Νoam Chomsky

Ο Έλεγχος των Μ.Μ.Ε.

Τα θεαματικά Επιτεύγματα της Προπαγάνδας

Ελευθεριακή Κουλτούρα

Το κείμενο του Noam Chomsky κυκλοφόρησε σε δεύτερη έκδοση (πρώτη έκδοση εκδόσεις Πρίσμα, Άνοιξη του 1992) στην Αθήνα τον χειμώνα του 1994, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων και η χρήση είναι ελεύθερη αρκεί να αναγράφονται οι πηγές. Τη μετάφραση, στοιχειοθεσία, σελιδοποίηση έκανε ο Παναγιώτης Καλαμαράς, ενώ τα φιλμ και το μοντάζ ο Μιχάλης Μπαξεβάνης.

Αυτή η μπρoσoύρα του Noam Chomsky είναι η διάλεξη που έ­δωσε στις 17 Μαρτίου 1991 στο Kenfield της Καλιφόρνια, με τίτ­λο Media Control The Spectacular Achievements of Propaganda (πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πρίσμα με τον τίτλο Προπαγάνδα και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας). Στις Ενωμένες Πολιτείες κυκλοφόρησε από τη σειρά Open  Magazine, που μέχρι σήμερα έχει κυκλοφορήσει μια σειρά από εξαιρετικά αξιόλογες μπροσούρες πάνω σε ζητήματα όπως το αντιπολεμικό κίνημα, η κριτική των Μ.Μ.Ε. και της μαζικής κουλτούρας, το φεμινιστικό κίνημα, ο ρατσισμός, τα κινήματα πόλης κλπ. Για περισσότερες πληροφορίες η διεύθυνση είναι: Οpen Magazi­ne, Ρ.Ο. Βοχ 2726, \\'estfield, New Jersey, 07091 USA. Σχετικά με το περιεχόμενο της ομιλίας του Tσόμσκυ, αρκεί να μεταφέρουμε τα λόγια των ίδιων των εκδοτών: ... Το ζήτημα δεν είναι απλώς η παραπληροφόρηση σχετικά με τον πόλεμο στον Κόλπο, αλλά κάτι το πολύ ευρύτερο. Θέλουμε να ζήσουμε σε μια ελεύθερη κοινωνία, ή θέλουμε να ζήσουμε κάτω από έναν αυτοεπιβαλλόμενο ολοκληρωτισμό, με τη συγχυσμένη αγέλη να περιθωριοποιείται, να τρομοκρατείται, να κατευθύνεται, να ουρλιάζει πατριωτικά  συνθήματα, φοβούμενη για τη ζωή της και επιδοκιμάζοντας τον ηγέτη που τη σώζει από την καταστροφή, ενώ οι μορφωμένες μάζες περπατούν με το βήμα της χήνας και επαναλαμβάνουν τα συνθήματα που υποτίθεται πως πρέπει να επαναλαμβάνουν;

ΝΟΑΜ ΤΣΟΜΣΚΙ: Τα ΜΜΕ ως όργανο κοινωνικού ελέγχου και επιβολής

ΝΟΑΜ ΤΣΟΜΣΚΙ: Τα ΜΜΕ ως όργανο κοινωνικού ελέγχου και επιβολής

Μετάφραση: Νότης Πάτσαλος 

Εκδόσεις: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ_

Όσοι έχουν πρόσβαση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων και των περιοδικών των διανοούμενων κα ι ελέγχουν το μηχανισμό της εκπαίδευσης, θα μπορούσαν να αναφερθούν ως μια τάξη «κομισάριων». Ιδού η βασική λειτουργία τους: να σχεδιάσουν, διαδώσουν και δημιουργήσουν ένα σύστημα δογμάτων και πεποιθήσεων, τα οποία θα υπονομεύσουν την ανεξάρτητη σκέψη και θα εμποδίσουν την κατανόηση και ανάλυση των διεθνών καταστάσεων και των συνεπειών τους.

Νόαμ Τσόμσκι 

ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ (ΜΜΕ)

(Τόσο η συνέντευξη αυτή, όσο και οι άλλες, έχουν δοθεί από τον Τσόμσκι, στον Ντέιβιντ Μπαρσαμιάν).

Ας μιλήσουμε για τα ΜΜΕ και την δημοκρατία, ποιες είναι οι απαιτήσεις επικοινωνίας σε μια δημοκρατική κοινωνία;

Ως προς αυτό το θέμα συμφωνώ με τον Ανταμ Σμίθ. Θα θέλαμε να βλέπαμε μια τάση προς την ισότητα. Όχι απλά μια ισότητα ευκαιριών, αλλά μια πραγματική ισότητα - την δυνατότητα κάποιου, σε κάθε στάδιο της ζωής του, να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες και να μπορεί να παίρνει αποφάσεις βασιζόμενος σ' αυτές τις πληροφορίες. Έτσι, ένα δημοκρατικό σύστημα επικοινωνίας θα ήταν ένα σύστημα που συνεπάγεται μια μεγάλης κλίμακας λαϊκή συμμετοχή και το οποίο εξυπηρετεί τόσο τα λαϊκά συμφέροντα, όσο και τις πραγματικές αξίες όπως είναι η αλήθεια, η πληρότητα και η δημοσιοποίηση.

Ο Μπόμπ Μακτσέσνυ στο πρόσφατο βιβλίο του, Τηλεπικοινωνίες, Μέσα Ενημέρωσης και Δημοκρατία, περιγράφει λεπτομερώς τη διαμάχη για τον έλεγχο του ραδιοφώνου στις ΗΠΑ, μεταξύ 1928 και 1935. Ποια ήταν η έκβαση αυτής της διαμάχης;

Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα και εκείνος προσέφερε μια σημαντική υπηρεσία, παρουσιάζοντάς το. Είναι πολύ επίκαιρο αυτή την εποχή, διότι είμαστε αναμειγμένοι σε μια σχετική διαμάχη γύρω από το ζήτημα των λεγόμενων«πληροφοριών ταχείας κυκλοφορίας».

Στη δεκαετία του 1920, το πρώτο μείζον μέσο μαζικής ενημέρωσης μετά την εμφάνιση της τυπογραφίας, ήταν το ραδιόφωνο. Είναι προφανές ότι το ραδιόφωνο είναι μια περιορισμένη πηγή ενημέρωσης, διότι υπάρχει ένα περιορισμένο εύρος συχνοτήτων. Κανένας δεν αμφέβαλε ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να προβεί σε μια σχετική διευθέτηση. Το θέμα ήταν ποια μορφή θα έπαιρνε αυτή η κυβερνητική διευθέτηση; Η κυβέρνηση θα μπορούσε να επιλέξει το δημόσιο ραδιόφωνο, με την συμμετοχή των απλών ανθρώπων. Αυτή η προσέγγιση θα ήταν τόσο δημοκρατική όσο δημοκρατική είναι η κοινωνία. Το δημόσιο ραδιόφωνο στη Σοβιετική Ένωση θα ήταν ολοκληρωτικό, αλλά, ας πούμε, στον Καναδά ή την Αγγλία, θα ήταν εν μέρει δημοκρατικό (στο βαθμό που αυτές οι κοινωνίες είναι δημοκρατικές).

Η ιστορία του «Τυφλοπόντικα στα FM» 99 MHz (Αθήνα)

Τυφλοπόντικας «Ασπάλαξ» ο Ευρωπαίος

Στην τάξη των εντομοφάγων ο Τυφλοπόντικας ζεί όλη του την ζωή, μέσα στη γη, τρώγοντας συνεχώς, διότι είναι πολύ λαίμαργος. Η ανατομία του προορίζεται για την υπόγεια ζωή του εκσκαφέα με δυνατούς μυς των μπροστινών κοντών ποδιών του ενισχυμένου με δρεπανοειδή κόκαλα και πέντε ανά πόδι, φαρδιά γαμψά νύχια. Το σώμα του κυλινδρικό, χρώματος βαθέως γκρίζου, με γούνα λαμπερή και τόσο κάθετα πυκνή που είναι αδιαπέραστη από το νερό και το χώμα. Οι ώμοι του και η λεκάνη του είναι γερά στερεωμένα στην σπονδυλική του στήλη. Το μακρύ ευκίνητο και μυτερό ρύγχος του, ροδαλό στην άκρη με τα σκληρά μουστάκια του, είναι ο ανιχνευτής του που τον βοηθά στον προσανατολισμό του εντός των στοών του. Δεξιοτέχνης στο σκάψιμο λαγουμιών, σκάβει με θαυμαστή ταχύτητα, με τραβηγμένο το κεφάλι προς τα πίσω ρίχνοντας το χώμα προς τα πίσω, ανασηκώνοντας κάθε φορά το ισοδύναμο με το εικοσαπλάσιο του βάρους του χώμα σχηματίζοντας στην επιφάνεια του εδάφους μονοπάτι που φανερώνει το πέρασμά του. Η ταχύτητα εκσκαφής αγγίζει σχεδόνα τα εκατό μέτρα μέσα σε μια νύχτα.

Τυφλοπόντικας 99 MHz FM

Ο ελευθεριακός Ραδιοσταθμός Τυφλοπόντικας ξεκίνησε το 1983 εκπέμποντας από διαφορετικά σημεία της Αθήνας, κάθε φορά για την αποφυγή της Ραδιογωνιομετρικής καταστολής. Οι εκπομπές του ήσαν δυο φορές την εβδομάδα με προαναγγελία στον ημερήσιο τύπο, για την ώρα του ραδιοφωνικού ραντεβού. Εκτός της αλλαγής των σημείων εκπομπής κάθε φορά, εφαρμόστηκαν σχέδια παραλλαγής των κεραιών του (π.χ. χρησιμοποιούσαν ομοιώματα τηλεοπτικών κεραιών) και εκτεταμένη χρήση τσιλιαδόρων για την αυτοπροστασία του.

Το 1984 ο Τυφλοπόντικας διασπάστηκε σε δυο κομμάτια. Ο αρχικός πυρήνας συνέχισε σαν τυφλοπόντικας ενώ η ομάδα που αποσπάστηκε, ίδρυσε την Ελεύθερη Ραδιοφωνία. Οι δυο ραδιοσταθμοί συνεργάστηκαν ως το 1985 και με μια άλλη αμιγώς ερασιτεχνική προσπάθεια, την Ελεύθερη Ραδιοφωνία Πειραιά. Το 1984 συλλαμβάνονται η Θάλεια Τσαλουχίδου και άλλα δυο μέλη της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας, αλλά φυγαδεύονται και διασώζονται τα μηχανήματα του ραδιοσταθμού. Καταδικάζονται σε 7 μήνες φυλάκιση.

Μ.Μ.Ε : Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΥ

“Όσοι έχουν πρόσβαση στα ΜΜΕ σκοπό έχουν να σχεδιάσουν, να διαδώσουν και να δημιουργήσουν ένα σύστημα δογμάτων και πεποιθήσεων, τα οποία θα υπονομεύσουν την ανεξάρτητη σκέψη και θα εμποδίσουν την κατανόηση και ανάλυση των διεθνών καταστάσεων και των συνεπειών τους”.

Ένα σχόλιο βασισμένο σε μία απόφανση του γλωσσολόγου-διανοητή Νόαμ Τσόμσκυ, που βρίσκεται στο βιβλίο του : “Τα ΜΜΕ ως όργανο κοινωνικού ελέγχου και επιβολής” (ελληνική έκδοση Ελεύθερος Τύπος)

Η επαναχρησιμοποίηση αδόκιμων λέξεων / ορισμών προκειμένου να δικαιολογηθεί και να ψευδοερμηνευθεί ένα κυρίαρχο σύστημα εξουσίας και παραγωγής δεν αποτελεί επινόημα μιας συγκεκριμένης και μόνο εποχής. Οι όροι “παγκοσμιοποίηση-εκσυγχρονισμός” για παράδειγμα, συναντώνται είτε αυτούσιοι είτε ελαφρά παραλλαγμένοι σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους υποστηρίζοντας όμως την ίδια ανάγκη: να εγχαραχθεί στην κοινωνική και ατομική συνείδηση, με απόλυτα δογματικό τρόπο, η αντίληψη μιας αποκλειστικής-μονοδιάστατης πραγματικότητας του κοινωνικού γίγνεσθαι ώστε να διευκολυνθεί η διατήρηση και η αναπαραγωγή της κυριαρχίας (οικονομικής-πολιτικής) όσων πραγματικά ανήκουν στις πλέον προνομιούχες “ελίτ” της οικονομίας της αγοράς νοούμενης ως του κυρίαρχου συστήματος παραγωγής σε παγκόσμια κλίμακα.

Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν αποφασιστικά οι ιδιοκτήτες των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας κι αυτό γιατί η εξουσία της πληροφόρησης βρίσκεται στα χέρια της οικονομικής εξουσίας. Μπορεί νομικά και θεσμικά ο οποιοσδήποτε να είναι σε θέση να ιδρύσει εφημερίδα, περιοδικό, ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σταθμό, αλλά στην πράξη μόνο οι οικονομικά ισχυροί κατορθώνουν να ιδρύσουν ένα μαζικό επικοινωνιακό μέσο που θα μπορέσει να επιβιώσει οικονομικά και να διαθέτει ένα ευρύτατο πεδίο (γεωγραφικό, τεχνικό κλπ.) διανομής, συναλλαγής και συγκέντρωσης διαφημιστικών πόρων. Σε αρκετές περιπτώσεις ιδιοκτητών ΜΜΕ χρησιμοποιείται η ιδιοκτησία του μέσου για την ενίσχυση των κύριων, παράλληλων οικονομικών τους δραστηριοτήτων κατά κύριο λόγο και έμμεσα αποκτούν την απαραίτητη πολιτική ισχύ ώστε να επηρεάζουν τους κυβερνώντες όπως και να προβάλλουν μονομερώς τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες.

Ανακοίνωση του «Τυφλοπόντικα των FM»

Οι αρχικές διακηρύξεις των ραδιοσταθμών που έθεσαν το ζήτημα της νομιμοποίησης της τοπικής εκπομπής στα F.M. απέχουν πολύ από τον γιγαντισμό που προκάλεσε η μη εφαρμογή των στοιχειωδών του ισχύοντος νομικού πλαισίου. Η πολυφωνία ως υπέρτατο κοινωνικό αγαθό είναι αυτό που πρώτα από όλα πρέπει να διαφυλαχθεί. Και υπενθυμίζoυμε ότι οι «μικροί» ραδιοσταθμοί, πριν και μετά τη νομιμοποίηση, ήταν αυτοί που έδωσαν τη μάχη της πολυφωνίας κι όχι φυσικά οι ιδιοκτήτες των συγκροτημάτων τύπου, έντυπου και ηλεκτρονικού, που το μόνο τους μέλημα ήταν πως θα αποκτήσουν περισσότερες συχνότητες, Και, βέβαια, δεν είναι μόνο ο Αλαφούζος που παρανομεί. Παράνομοι δεν είναι οι δέκα, δώδεκα μεγαλοσταθμοί των F.M. με σχεδόν πανελλήνια αναμετάδοση, οι περισσότεροι από αυτούς; Παράνομη στην ουσία της, δεν ήταν η παρέμβαση του κ. Εβερτ προκειμένου να επεκταθεί το MEGA με αναμεταδότες σε όλη την Ελλάδα;

Μετά τα τελευταία γεγονότα στον Υμηττό, οι προτάσεις που διατυπώσαμε τον περσινό Μάρτη, με αφορμή τη δίκη του «Τυφλοπόντικα των F.M.», αποκτούν εξαιρετική επικαιρότητα. Η κοινωνική απαίτηση για Μέσα Επικοινωνίας που θα ανασυνθέτουν το πλέγμα των ανθρώπινων σχέσεων σε τοπικό επίπεδο, συγκροτώντας και προστατεύοντας το διάτρητο κοινωνικό ιστό από τις ανταγωνιστικές επιλογές των ιδιωτικών μονοπωλίων, γίνεται ολοένα και πιο ισχυρή.

ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

Στην ήπειρό μας από την Σκανδιναβία ως την Ισπανία από την Γαλλία ως την Σιβηρία, είναι εξαπλωμένος ο Ασπάλαξ ο Ευρωπαϊκός. Είναι ο λαίμαργος λαγουμιτζής των αγρών και αντιλαμβανόμαστε την παρουσία του από τους λοφίσκους χωμάτων που αποδεικνύουν τις φωλιές του. Η ανατομία του τυφλοπόντικα είναι σχεδιασμένη για την υπόγεια ζωή του ανασκαφέα με ιδιαίτερα ανεπτυγμένα τα μπροστινά του πόδια, ενώ η όρασή του διακρίνει μόνο τις διαφορές του σκότους και του φωτός. Κτίζει την φωλιά του υπογείως και κυκλικώς και το σχήμα της είναι ομόκεντροι κύκλοι που διαπερνώνται ακτινωτά από ευθείες που ενώνουν τους κύκλους μεταξύ τους.

Δυστυχώς, για τον τυφλοπόντικα το χαρακτηριστικό αυτής της υπόγειας φωλιάς είναι η απουσία εξωτερικών ερεθισμάτων, πλην των διαπερνούντων τη Γη, υπόηχων. Και πώς να φτάσουν στα μπουντρούμια του τυφλοπόντικα τα εξωτερικά ερεθίσματα της γης που καλλιεργείται, ή η καθημερινή ζωή του δάσους; Έτσι μη όντως εφικτή η αλληλουχία, ερέθισμα – εμπειρία – νόηση ο τυφλοπόντικας υιοθετεί το σχήμα της φωλιάς του σαν μοντέλο αμεσοδημοκρατικών επικοινωνιών. Και εδώ ζητείται δικαιολογημένα η επιείκεια του αναγνώστη, για την αυτοαναφορικότητα του συμπαθούς τετραπόδου, λόγω της μη ύπαρξης άλλης ζωτικής εμπειρίας, που θα εμπλούτιζε ευρύτερα τη γκάμα επιλογών του ζώου.